ThS. Phạm Thị Dung

GV Khoa Xây dựng Dảng

Bầu cử với tư cách là một thiết chế bảo đảm dân chủ cần phải có những nguyên tắc chung nhất, mà mọi hoạt động bầu cử đều phải tuân theo. Chính vì vậy, ngay từ khi cuộc tổng tuyển cử đầu tiên bầu Nghị viện nhân dân (Quốc hội) khóa I năm 1946, những nguyên tắc trong bầu cử đã được Chính phủ lâm thời của nước ta lúc đó quy định rất rõ ràng trong những sắc lệnh về công tác tổ chức bầu cử. Trải qua nhiều kỳ bầu cử đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp ở nước ta, đều được cử tri tích cực thực hiện, tham gia từ giai đoạn giới thiệu người ứng cử, tham gia các Hội nghị cử tri để đóng góp ý kiến, nhận xét, bày tỏ sự tín nhiệm đối với người ứng cử đến giai đoạn bỏ phiếu bầu để ngày bầu cử đã thực sự trở thành ngày hội, một dịp sinh hoạt chính trị của đồng bào nhân dân cả nước.

Sau Cách mạng Tháng 8-1945, Việt Nam đã trở thành một nước tự do, độc lập. Từ ngày đó, Ðảng và Nhà nước ta đã luôn thực hiện mục tiêu xây dựng nước Việt Nam dựa trên nền tảng cốt lõi là thực thi nguyên tắc dân chủ, tôn trọng mọi quyền lợi chính đáng của nhân dân. Vì chỉ có dân chủ mới thật sự phát huy được vai trò của mọi tầng lớp nhân dân vào sự phát triển đất nước. Chỉ một ngày sau khi nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: "Trước chúng ta đã bị chế độ quân chủ chuyên chế cai trị, rồi đến chế độ thực dân không kém phần chuyên chế, nên nước ta không có hiến pháp. Nhân dân ta không được hưởng quyền tự do dân chủ. Chúng ta phải có một hiến pháp dân chủ. Tôi đề nghị Chính phủ tổ chức càng sớm càng hay cuộc Tổng tuyển cử với chế độ phổ thông đầu phiếu. Tất cả công dân trai gái mười tám tuổi đều có quyền ứng cử và bầu cử, không phân biệt giàu nghèo, tôn giáo, dòng giống"[1].

 Chỉ hơn ba tháng sau ngày tuyên ngôn độc lập, cuộc tổng tuyển cử đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa được tổ chức vào 06/01/1941. Ðây là sự kiện trọng đại, là dấu mốc quan trọng trong lịch sử Việt Nam, khẳng định mọi người dân Việt Nam đã thật sự được làm chủ xã hội, được tự do lựa chọn người đại diện của mình để điều hành đất nước. Như Lời nói đầu bản Hiến pháp đầu tiên (năm 1946) của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa khẳng định: "Nước nhà đã bước sang một quãng đường mới. Nhiệm vụ của dân tộc ta trong giai đoạn này là bảo toàn lãnh thổ, giành độc lập hoàn toàn và kiến thiết quốc gia trên nền tảng dân chủ". Hiến pháp năm 1946 cũng đồng thời xác lập các nguyên tắc quan trọng và rất tiến bộ của công tác bầu cử, đó là chế độ bầu cử phổ thông đầu phiếu, bỏ phiếu tự do, trực tiếp và kín (Ðiều 17); nhân dân có quyền bãi miễn các đại biểu mình đã bầu ra (Ðiều 20).

Trong các Hiến pháp 1959, 1980 và 1992 tiếp tục xác định nguyên tắc bầu cử trực tiếp, phổ thông, bỏ phiếu kín, có thay đổi bổ sung nguyên tắc bình đẳng.

Trong Hiến pháp 2013 và Luật Bầu cử Đại biểu Quốc hội và Hội đồng Nhân dân năm 2015 tiếp tục giữ nguyên các nguyên tắc của bầu cử, gồm: “Việc bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân được tiến hành theo nguyên tắc phổ thông, bình đẳng, trực tiếp và bỏ phiếu kín”.

Thực tiễn lịch sử 75 năm qua cho thấy công tác bầu cử ở Việt Nam được tổ chức khoa học, chặt chẽ, tuân thủ nguyên tắc dân chủ, đáp ứng nhu cầu, nguyện vọng của cả xã hội, cũng như phát huy quyền làm chủ của mọi tầng lớp nhân dân. Người dân không chỉ thể hiện trách nhiệm công dân khi bầu người đại diện, mà còn có thể tự ứng cử. Việc tự ứng cử của cử tri là một biểu hiện rõ nét cho việc thực hành dân chủ. Từ kỳ bầu cử đại biểu Quốc hội sau khi đất nước giành được độc lập, chủ trương này đã được triển khai. Qua 14 kỳ bầu cử từ năm 1946 đến nay, nhiều người tự ứng cử đã được lựa chọn, đưa vào danh sách chính thức và đã có nhiều người trúng cử. Ðiểm cần nhấn mạnh nữa là để thực hiện dân chủ trong bầu cử, công dân Việt Nam không chỉ có quyền bầu cử, ứng cử, mà pháp luật Việt Nam còn tôn trọng và thực hiện quyền bãi nhiệm của nhân dân với đại biểu không còn xứng đáng với sự tín nhiệm, như khoản 2, Ðiều 7, Hiến pháp (2013) quy định: "Ðại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân bị cử tri hoặc Quốc hội, Hội đồng nhân dân bãi nhiệm khi không còn xứng đáng với sự tín nhiệm của nhân dân". Và thực tế, nếu chỉ tính trong các khóa gần đây, cũng đã có một số đại biểu Quốc hội bị bãi nhiệm vì lý do này. Quy định nêu trên đòi hỏi đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp do nhân dân bầu ra phải không ngừng trau dồi phẩm chất chính trị, năng lực chuyên môn, đạo đức cách mạng, nỗ lực cống hiến, xứng đáng với tín nhiệm của cử tri. Quy định về bãi nhiệm cũng tạo cơ chế kiểm soát quyền lực, thể hiện vai trò của nhân dân trong giám sát thực thi quyền lực nhà nước. Ðó là một biểu hiện cụ thể của dân chủ, nhân dân được biết, được bàn, được làm, được kiểm tra mọi hoạt động của xã hội, và quyền lực nhà nước luôn nằm trong tay nhân dân.

Không ai có thể phủ nhận ở Việt Nam, việc thực hiện có hiệu quả nguyên tắc dân chủ trong bầu cử đã giúp tập hợp, phát huy sức mạnh của khối đại đoàn dân tộc trong mọi lĩnh vực hoạt động của xã hội, huy động được các tầng lớp nhân dân tham gia phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí, kịp thời phát hiện các biểu hiện thiếu lành mạnh trong quá trình vận hành của bộ máy công quyền. Ðây là cơ sở giúp thúc đẩy sự phát triển của xã hội, tạo nền tảng vững chắc để Việt Nam đạt những thành tựu to lớn, đáng tự hào về mọi mặt.

Ngày 23/5/2021, cử tri cả nước đi bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026. Đây là sự kiện chính trị quan trọng của đất nước. Là ngày để cử tri phát huy quyền và nghĩa vụ của công dân, lựa chọn bầu ra những người tiêu biểu, đủ đức, đủ tài, xứng đáng đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của chính mình trong cơ quan quyền lực Nhà nước từ Trung ương đến địa phương.

Với một quy trình năm bước, ba vòng hiệp thương, công tác chuẩn bị bầu cử được tiến hành cẩn trọng, kỹ lưỡng, công khai, dân chủ, đúng trình tự luật định, nhằm lựa chọn ra những ứng cử viên ưu tú, xứng đáng nhất cho toàn dân bầu chọn.
Tuy nhiên, trái ngược với khí thế, kỳ vọng, niềm tin, trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta trước ngày hội lớn của toàn dân tộc, các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị lại ra sức tìm mọi cách để xuyên tạc, chống phá. Một trong những nội dung chúng tập trung công kích là tính dân chủ trong bầu cử với những luận điệu như cuộc bầu cử chỉ là hình thức; kết quả bầu cử đã được sắp đặt trước, nên nhân dân không nên đi bầu cử cho phí thời gian… Đây là hành động không mới, nhưng chúng ta cũng cần nêu cao cảnh giác, đấu tranh.

Mỗi người Việt Nam có lương tri và có trách nhiệm đối với xây dựng đất nước đều nhận thấy, bầu cử đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp là sự kiện chính trị - xã hội quan trọng của đất nước, cần nghiêm túc thể hiện trách nhiệm công dân, thực hiện tốt Hiến pháp và pháp luật.

Đặc biệt, mỗi cán bộ, đảng viên, người dân trong và ngoài nước đều nhận thức rõ trách nhiệm của mình, cần tỉnh táo tiếp nhận những thông tin đúng, chính thống để giữ vững niềm tin và hành động đúng đắn tránh rơi vào luận điệu xuyên tạc, sai trái của những tổ chức, cá nhân phản động.

Tham gia bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp không chỉ là thể hiện ý thức về dân chủ, mà còn thể hiện cả niềm tin vào tính ưu việt của cơ chế "Ðảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ", và thực hiện quyền bầu cử là một nỗ lực để mỗi người cùng với mọi người phấn đấu vì mục tiêu "dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh".